از اوایل دهه‌ی 1990، تعداد بلایای شدید مرتبط با آب‌وهوا دو برابر شده است. برداشت محصولات کشاورزی کاهش یافته و در نتیجه قیمت مواد غذایی افزایش پیدا کرده است. بحران آب‌وهوا به بحران ناامنی غذایی دامن می‌زند و با جهانی‌تر شدن نظام‌های غذایی ما نسبت به همیشه، حالا همه‌ی ما در معرض خطر هستیم. متأسفانه، این روندی نیست که به این زودی‌ها از بین برود. با نگاهی به آینده، مدل‌های اقلیمی میانگین دمای بالاتر در سراسر جهان را پیش‌بینی می‌کنند و افزایش سطح دریاها در مناطق ساحلی و خشکسالی‌های مکرر در مناطق دیگر را بسیار محتمل می‌دانند. شاخ آفریقا در حال حاضر بدترین خشکسالی خود را در 40 سال اخیر تجربه می‌کند. در سال 2022، سیل در پاکستان بیش از 33 میلیون نفر را آواره کرد و خشکسالی مداوم در شاخ آفریقا جان 7 میلیون دام را گرفت. تغییرات اقلیمی همراه با شیوه‌های نامناسب کشاورزی می‌تواند خطر بروز بیماری‌های گیاهی، آفات و بیماری‌های مشترک بین انسان و دام را افزایش دهد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که در مقایسه با سناریوی بدون تغییرات اقلیمی، تا سال 2030، 65 میلیون نفر بیشتر و تا سال 2050، 72 میلیون نفر بیشتر دچار سوءتغذیه خواهند شد. هر چند درک کامل تغییرات اقلیمی می‌تواند موضوعی دشوار باشد، اما تأثیرات انسانی آن واضح و ملموس است: میلیون‌ها نفر هر شب در اثر گرم شدن کره‌ی زمین، گرسنه سر بر بالین می‌گذارند. اما تغییرات اقلیمی چگونه منجر به ناامنی غذایی می‌شوند؟

1- تغییرات اقلیمی بر کشاورزی و تولید مواد غذایی تأثیر می‌گذارد
افزایش دما، کمبود آب، خشکسالی، سیل و غلظت بیشتر دی‌اکسیدکربن در جو بر محصولات اصلی کشاورزی در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد. سیل باعث از بین رفتن مزارع و محصولات کشاورزی و آلودگی منابع آب می‌شود. تولید ذرت و گندم در سال‌های اخیر به دلیل حوادث شدید اقلیمی، بیماری‌های گیاهی و بحران جهانی آب کاهش یافته است. طبق اعلام سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، 80% از دلایل برداشت غیرقابل پیش‌بینی برای محصولات غلات در مناطقی مانند ساحل آفریقا به تغییر آب‌وهوا برمی‌گردد. در مناطق دیگری مانند بنگلادش و ویتنام، افزایش سطح آب دریاها تهدید متفاوتی برای امنیت غذایی ایجاد کرده است. در آنجا، زمین‌های کشاورزی ساحلی اغلب توسط آب شور غرق می‌شوند که باعث از بین رفتن محصولات برنج می‌گردد. با توجه به اینکه نیمی از تولید ملی برنج ویتنام در دلتای مکونگ (Mekong Delta) متمرکز شده است، حتی یک سیل جزئی می‌تواند پیامدهای ویرانگری داشته باشد. در حالی که دلایل این مسائل نسبتاً ثابت است، راه حل‌ها اینطور نیستند. این بدان معنی است که با توجه به اثرات تغییرات اقلیمی که قبلاً در مناطقی مانند شاخ آفریقا و جنوب شرقی آسیا آشکار شده است، ما باید روش‌های منحصربه‌فردی را برای کاهش بلایا در هنگام وقوع پیدا کنیم و مخاطرات آن‌ها را نسبت به معیشت این مناطق در آینده کاهش دهیم.

2- تغییرات اقلیمی دسترسی به غذا را محدود می‌کند
اگر تغییرات اقلیمی میزان غذای تولید شده را کاهش دهد، منطقی است که میزان غذای در دسترس مردم را نیز تقلیل دهد. با این حال، این نمونه‌ی ساده‌ی عرضه و تقاضا، تأثیرات بزرگی دارد. اگر بخشی از نظام غذایی به دلیل یک رویداد اقلیمی – کوچک یا بزرگ – دچار اختلال شود، می‌تواند منجر به تورم گردد. ما شاهد این اتفاق در دو سال گذشته پس از تعلیق تجارت بین‌المللی به دلیل پاندمی کووید-19بوده‌ایم. این افزایش قیمت، فقیرترین خانواده‌ها را آسیب‌پذیرتر می‌کند. یک مطالعه نشان می‌دهد افرادی که در مناطق شهری زیر خط فقر زندگی می‌کنند، تا 75% از بودجه‌ی خود را صرف غذا می‌نمایند. بسیاری از گرسنه‌ترین کشورهای جهان به کشاورزی به عنوان صنعت اصلی خود متکی هستند؛ به این معنی که خانواده‌ها به طور فصلی مطابق با آنچه محصولات‌شان و برداشت همسایگان‌شان به ارمغان می‌آورد، غذا می‌خورند. در زمان‌های قبل از برداشت محصول که به «فصول گرسنگی» معروف است – زمانی که ذخایر قبلی غذا تمام شده و محصولات بعدی کاملاً آماده برداشت نیستند – خانواده‌ها اغلب یک یا چند وعده‌ی غذایی را در روز حذف می‌کنند. در بسیاری از مناطق، تغییرات اقلیمی این فصول گرسنگی را طولانی کرده است.

روند افزایشی تغییرات شدید اقلیمی در طول یک قرن گذشته، تاثیرات منفی زیادی را بر نظام جهانی غذا به ویژه در دهه‌های اخیر گذاشته است.

3- تغییرات اقلیمی ارزش غذایی غذا را کاهش می‌دهد
در حال حاضر، نظام غذایی مسئول تولید 37-21‏% درصد از گازهای گلخانه‌ای است. مطالعات نشان می‌دهد که غلظت بالاتر دی‌اکسیدکربن در گیاهان در ارتباط با سطوح پایین پروتئین، روی و آهن در آن‌هاست. تا سال 2050، حدود 175 میلیون نفر ممکن است دچار کمبود روی شوند. 122 میلیون نفر نیز ممکن است در آن زمان دچار کمبود پروتئین باشند. فراتر از تغذیه‌ی گیاهی، تغییرات اقلیمی همچنین بر کیفیت دام‌ها تأثیر می‌گذارد که برای خوردن، رشد و تولید گوشت، تخم‌مرغ و شیر به منابعی مشابه انسان‌ها متکی هستند. گاو، بز و سایر دام‌ها 36% از کل تلفات ناشی از خشکسالی را تشکیل می‌دهند (محصولات کشاورزی 49%). به همین ترتیب، تغییرات شدید اقلیمی جمعیت ماهی‌ها را به ویژه در مناطقی مانند جنوب شرقی آسیا تهدید می‌کند.

4- تغییرات اقلیمی باعث افزایش ضایعات مواد غذایی می‌شود
حتی اگر برداشت محصول خوب باشد، اکنون با تشدید بحران آب‌وهوا، مقدار بیشتری از آن هدر می‌رود. محصولاتی که در مناطق دچار خشکسالی رشد می‌کنند، اغلب به انبارهای مرطوبی منتقل می‌شوند که آن‌ها را در برابر هجوم قارچ‌ها و آفات، آسیب‌پذیر می‌کند. سیل ناشی از بارندگی‌های شدید نیز می‌تواند باعث ایجاد کپک سمی در محصولات شود. این امر، شیوع بیماری‌های ناشی از غذا را نیز افزایش می‌دهد. هرچه تغییرات اقلیمی بیشتر شود و رویدادهای شدید آب‌وهوایی رایج‌تر گردند، سالانه غذای بیشتری از دست می‌دهیم. بر اساس گزارش فائو، در کشورهای با درآمد کم و متوسط تقریباً یک‌سوم مواد غذایی تولید شده توسط کشاورزان بین مزرعه تا بازار تلف می‌شود. در کشورهای با درآمد بالا، مقدار مشابهی بین بازار تا میز غذا به هدر می‌رود.

5- تغییرات اقلیمی باعث کاهش تنوع محصولات غذایی و افزایش قیمت آن‌ها می‌شود
با تغییرات اقلیمی شدید، شرایط مناسب برای کشت برخی از محصولات کشاورزی در مناطق خاص تغییر کرده و این موضوع منجر به کاهش تنوع محصولات غذایی و افزایش وابستگی به چند نوع محصول خاص شده است. افزایش دما ممکن است تغییر در تقاضا برای محصولات غذایی را نیز به‌دنبال داشته باشد. برای مثال، افزایش دما می‌تواند تقاضا برای محصولات آبدار را افزایش دهد. از سوی دیگر، با کاهش تولید و افزایش تقاضا برای محصولات غذایی، قیمت آن‌ها در بازارهای جهانی نیز افزایش خواهد یافت که این امر ممکن است ناامنی غذایی را در جوامع فقیر و آسیب‌پذیر تشدید کند.

مقابله با آثار تغییرات اقلیمی
تغییرات اقلیمی بر نظام جهانی غذا تأثیر می‌گذارد و کسانی که قبلاً از گرسنگی و سوءتغذیه رنج می‌بردند، آسیب‌پذیرترین افراد در برابر این تغییرات هستند. به منظور پایان دادن به گرسنگی باید به علل تغییرات اقلیمی به ویژه در سطوح دولتی و سیاسی بپردازیم. همچنین باید عدالت اقلیمی را برای حمایت از جوامعی که در خط مقدم بحران قرار دارند، در اولویت قرار دهیم؛ جوامعی که اغلب سهم بسیار کمی در انتشار گازهای گلخانه ای دارند. برای مبارزه با تغییرات اقلیمی و کاهش تأثیرات منفی آن بر امنیت غذایی، باید اقدام به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از طریق استفاده از منابع انرژی تمیز، حمایت از حمل‌ونقل عمومی، و مصرف بهینه‌ی آب و انرژی نمود. همچنین اعمال روش‌های کشاورزی پایدار مانند کشت مستقیم، استفاده از سیستم‌های آبیاری بهینه، حفظ تنوع زراعی و باغی، استفاده از کودهای آلی و کاهش استفاده از محصولات شیمیایی می‌تواند به کاهش تأثیرات منفی تغییرات اقلیمی بر کشاورزی کمک کند. چند سال گذشته به وضوح نشان داده است که این امر نمی‌تواند به تنهایی اتفاق بیفتد. باید همبستگی جهانی با جوامع آسیب‌پذیر از تغییرات اقلیمی تقویت شود. کشورهای با درآمد بالا – به ویژه آن‌هایی که بالاترین انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارند – باید هم مسئولیت کاهش علل تغییرات اقلیمی و هم حمایت از کشورهای با درآمد پایین و متوسط را در سازگاری با اثرات این تغییرات برعهده بگیرند.

شما مجوز ارسال دیدگاه را ندارید