بررسی فرق و مذاهب اسلامی تاکنون از زاویه‌های متفاوت مورد توجه قرار گرفته و در تلاشهایی متفاوت، جلوه هایی از آن نمایانده شده است: گاه در آثار عمومی تاریخی به دگرگونی اندیشه ها به عنوان یک پدیده تاریخی پرداخته شده است، گاه در کتابهای طبقات و تراجم در میان شرح حالهای اندیشه وران به سیر تحول اندیشه ها و صاحبان آنها اشاره شده است و گاه در آثاری که به کیشها و فرقه ها اختصاص یافته گزارشهایی هرچند آمیخته به اهداف و انگیزه ها و داوریهای ایدئولوژیک به دست داده شده است. «دانشنامه ی فرق و مذاهب اسلامی» اثری است در ردیف دیگر آثار که بر خلاف سایر کتابهای ملل و نحل که در اکثر آنها، نویسنده نظری جانبدارانه داشته و سعی در معرفی فرقه ناجیه دارد، تلاش شده تا بدون هیچ گونه پیش داوری و یا طرفداری از فرقه ای خاص، عقاید فرقه های مختلف اسلامی- کلامی و فقهی- به خواننده معرفی شود.

در این اثر برای جلوگیری از انتساب عقاید دروغین به فرقه های مختلف سعی شده تا اعتقادات هر فرقه با استفاده از آثار و کتابهایی که مؤسس یا طرفداران آن از خود ارائه داده اند، مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این نوشتار نه پرداختن به متن مباحث کلامی است و نه ورود به نزاعی که میان طرفهای این گونه مباحث رخ می نماید. بدین سان در نوشتاری که پیش رو دارید هدف نگارنده آن است که رهای از ملاحظات ارزشگذارانه و گاه جانبدارانه، ترسیمی کلی از تاریخ فرقه های اسلامی به دست دهد. به دیگر سخن، نگارنده نه در پی آن است و نه دعوی آن دارد که بخواهد در باب تاریخ فرق اسلامی و یا در عرصه هماورد صاحبان اندیشه های کلامی، فرضیه هایی نو بر کرسی بنشاند یا نظریه هایی را ابطال کند، بلکه بیشتر اهتمام او متوجه آن است که گزارش و تحلیلی بی طرفانه از باور عمومی ای که اکنون درباره هر یک از فرقه ها و اندیشه ها وجود دارد به دست دهد، به گونه ای که خواننده بتواند از رهگذر مطالعه این اثر به برداشتی کلی در این عرصه دست یابد.

در بررسی هر یک از فرقه ها افزون بر مقدماتی چند، به سیر تحول آن فرقه پرداخته شده و سپس، از آن روی که بررسی فراز و فرود یک فرقه بدون آگاهی اجمالی از اندیشه های آن تقریباً ناممکن یا همراه با کاستی است، گزارشی کلی از اندیشه های آن فرقه نیز فراروی نهاده و سرانجام به تاریخ اندیشوران و مشاهیر آن فرقه و انشعابهای دورنی آن هم نگریسته شده است. یکی از امتیازات بارز این کتاب نسبت به سایر آثار ملل و نحل، استفاده از منابع فراوان در این زمینه است. گستردگی عقاید فرقه های مورد بحث در این اثر و فزونی تحولات اندیشه ها، نگارنده را به مراجعه به منابع فراوانی ناگریز ساخته که فهرست آن در کتابنامه فراروی نهاده شده است. نویسنده تمام سعی خود را کرده تا از تمامی منابعی که در تدوین این کتاب از آنها استفاده کرده نام ببرد. از ویژگی های دیگر این کتاب دقت بالای نویسنده در ذکر تاریخ درگذشت افراد نامبرده است تا وجود هرگونه تشابه اسمی و مشکلات ناشی از آن برطرف شود.

شما مجوز ارسال دیدگاه را ندارید